شهرستان سوادکوه شمالی

شهرستان سوادکوه شمالی در سال ۱۳۹۲ به مرکزیت شهر شیرگاه در شهرستان سوادکوه ایجاد شد. سوادکوه شمالی از ترکیب بخش‌های نارنجستان و مرکزی در تابعیت استان مازندران است.

موقعیت جغرافیایی
شهرستان سوادکوه شمالی از سمت شمال به شهرستان قائمشهر، از سمت جنوب به شهرستان سوادکوه، از سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهر ساری محدود است.

پل شاه عباسی

شهرستان سوادکوه شمالی به مرکزیت شهر شیرگاه از ترکیب بخش‌های نارنجستان و بخش مرکزی به مرکزیت شهر شیرگاه شامل دهستان‌های شرق و غرب شیرگاه و لفور در تابعیت استان مازندران است. شهرستان سوادکوه شمالی از سمت شمال به شهرستان قائمشهر، از سمت جنوب به شهرستان سوادکوه، از سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهرستان ساری محدود است.

سوادکوه شمالی در سال ۱۳۹۲ بنا به پیشنهاد شماره ۱۵۲۹۹۲/۴۲/۴/۱ مورخ ۰۶/۱۲/ ۱۳۹۲ وزارت کشور مورخ ۲۹/۱۲/۱۳۹۱ هیات محترم دولت به عنوان شهرستان مستقل از سوادکوه به مرکزیت شهر شیرگاه بتصویب رسید و در مورخه ۲۳/۲/۱۳۹۲ افتتاحیه شهرستان صورت گرفت.

شیرگاه مرکز شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران است که از جنوب به شهرهای زیرآب و پل سفید و از شمال به شهرستان قائم شهر راه دارد. این شهر همچنین از سمت راست به شهرستان ساری و از سمت غرب به شهرستان بابل راه دارد.

نام

یک دیدگاه در مورد این نام این است که «شیر» در زبان محلی به معنای تری و نم است در این صورت معنی شیرگاه یعنی «مکان تر یا نمناک».
برخی نام پیشین شیرگاه را خارخون دانسته‌اند ولی بر پایهٔ اطلاعات جلد سوم فرهنگ جغرافیایی ایران خارخون نام پیشین روستای زیولا در منطقه شیرگاه بوده‌است.

جمعیت شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
شهرشیرگاه در محدوده شهری بیش از ۱۰٬۰۰۰ نفر و با روستاهای اطراف بیش از ۳۰٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد. شغل بیشتر مردم شهر شیرگاه کشاورزی و دامداری است. شیرگاه باتوجه به جمعیت کم یکی از مهاجر رونده ترین شهرهای ایران است و شمار زیادی از جوانان این شهر به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.

موقعیت جغرافیایی شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
شهرستان سوادکوه شمالی در ۳۶ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۵۴ دقیقه طول شرقی و با ارتفاع ۲۲۳ متر از سطح دریا قرار دارد و با مساحت ۴/۴۸۸ کیلومتر مربع که از ۲% مساحت استان برخوردار است، همچنین دارای یک شهر (شیرگاه ) و ۲ بخش( مرکزی و نارنجستان ) ۴ دهستان ( هتکه، چایباغ، دهستان شرق و غرب، لفور ) که مشتمل بر ۴۰ روستا و ۳ آبادی میباشد. این شهرستان در ناحیه مرکزاستان مازندران قرار گرفته است و ازجنوب به شهرستان سوادکوه، از شمال به شهرستان قائم شهر، از شرق به شهرستان ساری و از غرب به شهرستان بابل محدود میباشد .

شیرگاه به عنوان یکی از چهار شهر شهرستان سوادکوه زیرآب، آلاشت، پل سفید و شیرگاه میباشد. یکی از جاده‌های ارتباطی تهران- شمال، معروف به جاده فیروزکوه، و راه آهن تهران- شمال، که بخشی از راه‌آهن سراسری ایران است، از این شهر می‌گذرد. ۲۵ کیلومتر از قائمشهر و ۲۰ کیلومتر از زیراب فاصله دارد

شیرگاه از همه جهت جز شمال به‌وسیله رشته کوههای البرز مرکزی احاطه گشته‌است. از غرب توسط کوه تِرز، از شرق به‌وسیله کوه وِرزک واز جنوب با کوههای ساره سر و شاه کوه محاصره شده‌است. شیرگاه محل تلاقی دو رود است.

یکی رود تالار که از منطقه آلاشت و گردنه‌های دوگل سرچشمه می‌گیرد و دیگری رود کسلیان است. کسلیان در بیشتر مواقع سال آبی روشن و زلال دارد (تنها در زمان بارندگی‌های شدید آب آن کمی گل آلود می‌شود) ولی تالار در بیشتر مواقع سال گل آلود است. به دلیل وجود این دو رود و هم چنین وجود دره‌هایی نسبتاً کم عمق، شیرگاه دارای پل‌های متعددی است که به همین دلیل آنراشهر پل‌ها لقب داده‌اند.

تاریخچه شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
بخش اصلی شهر امروزی قدمت چندانی ندارد، چون محل ابتدائی زندگی گروه‌های انسانی در زیولاء. چالی، تپه‌سر و به‌ویژه آبدنگه‌سر بوده‌است. پیشهٔ بیشتر مردم چوب‌بری و دامداری بوده‌است. به مرور زمان آنها برای تأمین چوب هم چنین چرای دامهایشان به علت فاصله کم این سه منطقه از شیرگاه به صورت روزانه به جنگل‌های این منطقه رفت‌وآمد داشتند.

نتیجه این کار کوچ تدریجی آنها به شیرگاه شد و کومه‌ها وکلبه‌هایی ساخته شدند که آنها هم کم‌کم به خانه‌های دائمی تبدیل شدند و جمعیتی در داخل (شهرامروزی) و نواحی اطراف ساکن شدند که در اثر این کار هستهٔ وجودی شیرگاه به وجود آمد. اهالی آن روستای کوچک خانه‌هایشان را در نواحی بالاتر می‌ساختند تا از خود در برابر حمله دزدان و یاغیان دفاع کنند.

در دوره صفوی جاده شوسه شاه‌عباسی از این شهر عبور می‌کرد. پل‌هایی که امروز می‌بینیم یادگارانی از آن دوران‌اند که در زمان خود از پل‌های مهم وبزرگ به شمار می‌رفتند. در دوره رضاشاه، شخصی به نام هژبر باوند که به مبارزه با رضاشاه برخاست گاهی برای تأمین غذا واستراحت سپاهیانش به شیرگاه می‌آمد و از مردم غذا و… می‌گرفت.

نیروهای ارتش شوروی در جریان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم در منطقه‌ای که به نام آنها (روس آباد) نام گرفت در نزدیکی کلیج خیل امروز (یکی از روستاهای نزدیک شیرگاه) ساکن شدند. مردم شیرگاه ایام حضور شوروی هارا شوروی سال می‌گویند. شیرگاه در آبان ۱۳۴۱ نام شهر را به خود اختصاص داد.

گویش شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
بومیان این منطقه از مازندران نقاط دیگر مازندران گویش و زبان طبری یا همان زبان مازندرانی را با لهجه خاصی تکلم می‌کنند. شایان ذکر است که بیشتر واژه‌های زبان طبری به دلیل نفوذ زبانهای دیگر در استان مازندران فراموش شده ولی در سوادکوه از اصالت بیشتری برخوردار بوده و کمتر دچار صدمه گردیده‌است.

در گذشته‌های دور زبان پهلوی در این ناحیه رایج بود و تا قرن پنجم هجری قمری نیز مردم این دیار با زبان پهلوی گفتگو می‌کردند و دیرتر از نقاط دیگر ایران تحت نفوذ زبان و فرهنگ بیگانه قرار گرفتند.

جاذبه های گردشگری شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
شیرگاه و اطراف آن مناطق مورد توجه گردشگران دارد. آبشار شیرگاه، در نزدیکی تونل بین جادهٔ زیراب- شیرگاه، چشم اندازها نگلی لفور در فصل بهار، زمین‌های کشاورزی برج وباغ‌های مرکبات، ویلاهای زیبا در نوآباد کلیج خیل، رودخانه کسلاین در نارنج بُن، جنگل سمت جهاد کشاورزی، مناظر بسیار زیبای جنگلی، جنگل اندرگلی، پل‌های تاریخی، آب و هوایی ملایم وخنک در بهار و تابستان و شنا در رودخانه کسلیان
از جاذبه های گردشگری و دیدنی این منطقه در مازندران به شمار می آید.

پل دختر (چالی)

پل تاریخی شاه‌عباسی آبدنگسر

پل شاه‌عباسی

این پل در دوران سلطنت پادشاهان صفوی و در مسیر باستانی موسوم به راه شاه‌عباسی با آجر و ساروج و گچ بر روی رود کسلیان یا روشن تلار بنا گردید. طول آن ۵۷ متر و عرض آن بدون احتساب جان پناه پنج متر می‌باشد. پل شیرگاه دو دهنه دارد که دهنه شمالی آن از دهنه جنوبی بزرگ‌تر است.

پل شاپور

این پل بر روی رودخانه اوتجون در اراضی چای باغ و ۵۰ متری جانب شرقی جاده شیرگاه به قائم شهر واقع شده و احتمالاً مربوط به دوران قاجار می‌باشد.

پل‌های راه آهن در سرتپه و داخل شهر و همینطور پل‌های جاده تهران–شمال در سرتپه و کنار پل شاپور در همین سده ساخه شدند.

صنایع دستی شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
در اطراف شهر شیرگاه و در دهستان شرق و غرب شیرگاه و در بخش لفور تولید نخ ابریشم بصورت سنتی و دست بافته‌های ابریشمی متدوال است. در مناطقی مانند دهستان لفور و منطقه خوش آب و هوای آلاشت دست بافته‌های زیبائی مانند شمد، کرچال، پتوهای نخی، جوراب و دستکش پشمی، باشلق، چوخا، پارچه‌های دلیجی رایج بوده و طرح‌های رکمی و کوتری زیر روی جوراب‌ها دیدنی و خیره کننده‌است. در اکثر نقاط مواد کده نیز گلیم بافی و جاجیم بافی نیز صورت می‌گیرد.

آداب و رسوم شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
تا چند دهه قبل آداب و رسوم سنتی که از دوران باستان به یادگار مانده بود در سوادکوه رواج داشت اکنون بسیاری از آنها به خاطر رسوخ تفکرات خاص شهرنشینی به فراموشی سپرده شده و نسبت‌های بر جای مانده نیز دچار تغییرات اساسی گردیده‌است.

مردم منطقه سوادکوه شمالی مانند دیگر مناطق مازندران آئینهای سنتی و مذهبی ماه مبارک رمضان، عید فطر، قربان و غدیر خم و چشنهای میلاد ائمه بهمراه سوگواری خاص ماه محرم و آئین‌های ملی عید نوروز، شب یلدا را بر پا می‌دارند.

از دیگر سنتهای زیبا و نیکوی قدیمی شب نشینی است که همراه با بیان حکایات و اساطیر قدیم می‌باشد. در این دور هم‌نشینی‌ها تنقلات و شیرینی‌های سنتی مانند پشت زیک، ماکلمه و نان کتی نیز تهیه و استفاده می‌شود و تا میهمان قندان را بر نگرداند، میزبان دادن چای را قطع نمی‌کند.

موقعیت اقتصادی شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
در حال حاضر نیز سوادکوه شمالی به عنوان یک از قطبهای دامپروری استان مازندران مطرح بوده و یکی از بهترین نژاد گوسفند در این ناحیه پرورش یافته و نگهداری می‌شوند.

بعلت کوهستانی بودن منطقه کشاورزی در این شهرستان از رونق چندانی برخوردار نیست و در نواحی جنوبی آن کشت گندم، جو و ارزان در گذشته مرسوم بود. کشت و کار در نواحی جلگه‌ای شمال آن و در حومه شهر شیرگاه دارای رونق بیشتری است و برنج کاری قسمت اصلی تأمین معاش و گردش امورات اقتصادی آن بشمار می‌رود. در اوایل قرن چهاردهم سنتی با کشف منابع عظیم زغال سنگ، در این ناحیه، البرز مرکزی، بسیاری از بومیان این منطقه در این بخش مشغول بکار شده و کار در معادن و امور جنبی آن چهره اقتصادی سوادکوه را دگرگون نمود.

اقلیم شهرستان سوادکوه شمالی در استان مازندران
شهرستان سوادکوه شمالی در یک دره وسیع طولانی ودر دامنه‌های شمالی رشته کوههای البرز مرکزی واقع شده‌است. حوزه کلی این ناحیه از منتهی‌الیه جلگه‌های جنوبی، و ۳۰ کیلومتری دریای خزر آغاز ده و با شیب بسیارتند به سوی جنوب کشیده می‌شود. پوشش ارتفاعات تا بلندی ۲۰۰۰ متری سرسبز و جنگلی و از آن به بعد مرتعی، خشک با آب و هوای سردسیری می‌باشد.